DEHB’li Çocukları Anlamak

Bazı çocuklar hayatı biraz daha hızlı hareketlerle deneyimler. Bir konudan diğer konuya geçer, çokça soru sorar, heyecanlıdır ama bazen başladığı işi bitirmekte zorlanabilir. Ders sırasında ayağa kalkmak ister, konuşurken sıkça araya girer, elindeki nesnelerle durmadan oynar… İşte bu davranışlar “şımarıklık” veya “ dikkatsizlik” olarak görülse de çok daha fazlasıdır aslında.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukların dikkatini belirli bir yerde toplamasını, davranışlarını ve dürtülerini kontrol etmesini zorlaştıran nörogelişimsel bir farklılıktır. Dünya genelinde her 10 çocuktan biri bu durumla büyümektedir. DEHB yalnızca çocuğun okul başarısını değil, özgüvenini, arkadaşlık ve aile içi iletişimini de etkileyebilir.

Bu nedenle DEHB’ yi bir sorun olarak değil anlaşılması gereken farklılık olarak görmek çok daha iyi olacaktır. Çünkü durum doğru farkedilip desteklendiğinde yüksek potansiyele ve dinamik zihne sahip çocuk artık günyüzüne çıkacaktır. İşte bu yüzden DEHB’ yi anlamak çocuğun duygu, düşünce ve hareketlerindeki yoğun trafiği daha kolay yönetebilmesi için önemlidir.

Peki çocuklarda DEHB nasıl görünür?

1. Dikkatsizlik: Yaşına göre daha kısa sürede dikkati sürdürmede zorluk yaşayabilir , detayları gözden kaçırabilir, sık sık eşyalarını kaybedebilir, verilen görevi tamamlamada zorlanabilir.

2. Hiperaktivite: Sürekli hareket etme isteği, yerinde duramama ve konuşkanlık gibi davranışlarla kendini gösterebilir.

3. Dürtüsellik: Sonunu düşünmeden hareket etme, başkalarını kesintiye uğratacak şekilde hareket etme, beklemede güçlük çekme şeklinde ortaya çıkabilir.

   Bu belirtiler her çocukta farklı oranda olabilir. Bazı çocuklarda dikkatsizlik daha baskınken bazı çocuklarda kombine şekilde yani ikisinin veya üçünün bir arada olduğu durumda görülebilir. Önemli olan bu durumun bastırılması değil doğru şekilde yönetebilmesine fırsat verilmesidir. Aşağıda bu durum için önerilen çözüm yöntemleri ele alınmaktadır.

   
   

Önerilen Çözüm Yöntemleri

DEHB’nin fark edilmesi çoğu zaman öğretmenler tarafından olur ve bunu aileye bildirirler sorunun açığa çıktığı anda iki tarafında yaklaşımının bir uzman tarafından önerilen şekilde olması her yönden iyi olacaktır. Bu konuda en önemli hatalardan biri IQ düzeyi normal olduğu halde dürtüsel davranışları sebebiyle bir çocuğun alt özel sınıfa gönderilmesidir ve son derece sakıncalıdır. DEHB’li çocuk bu tür sınıflarda zihinsel açıdan kapasitesinin çok daha altında performans göstermeye başlar yaklaşımın bu şekilde değil okul değiştirme veya sınıf değiştirmesi iyi bir çözüm olabilir. Aşağıda bunlara ek olarak öneriler verilmiştir.

Aileye öneriler

1. Sorunu çözebilmek için önce sorunun varlığını kabullenin.

2. Çocuğunuzun doktoru ve öğretmeni ile mutlaka iletişimde olun.

3. Çocuğunuzun olumlu davranışlarını mutlaka pekiştirin.

4. Çocuğunuzu sportif faaliyetlere yönlendirin.

5. Talimatlarınızı ve isteklerinizi kısa cümlelerle ifade edin.

6. Aşırı kalabalık ortamlardan mümkün olduğunca uzak tutun

7. Asla şiddet uygulamayın.

8. Çocuğunuzla göz iletişimini sık kullanın.

9. Çocuğunuza karşı aşırı otoriter veya aşırı hoşgörülü davranmayın.

10. Çocuğunuzun günlük yaşantısındaki aktiviteleri mutlaka planlayın.

11. Dikkat eksikliği bulunan çocuğunuza sürekli nasihatte bulunmaktan, söylenip durmaktan bağırıp çağırmaktan vazgeçin.

12. Çocuğunuza hiçbir zaman olumsuz hitaplarda bulunmayın.

13. Çocuğunuza sevginizi açıkça belli eden davranışlarda bulunun.

14. Çocuğunuzun ufak tefek hatalarını büyütmeyin.

15. Çocuğunuzun kendini kontrol edebilme yetisinin az olduğunu, davranışlarının kasıtlı olmadığını bilmeli, sabırlı olmalı ve tahammüllü davranmalısınız.

Öğretmenlere öneriler

1. DEHB’li çocuklar hakkında temel bazı bilgilere sahip olup tutumlarınızı ona göre şekillendirin.

2. Bu çocukların dikkatleri ilgisiz uyaranlarla ve seslerle kolaylıkla dağılabildiği için sınıflarının sessiz ve sade olmasında yarar vardır.

3. DEHB’li öğrenciler için her ders planında fiziksel hareketler planlanmalıdır.

4. Kalemi açmak için kalkmak, yandaki sınıftan tebeşir almak gibi.

5. Okulunda yoğun olarak spora yönlendirilmesi sağlanabilir.

6. Bir öğretmen olarak ders anlatma hızınızın ne kadar yavaş veya hızlı olduğuna dikkat edin.

7. Bu çocuklarla sürekli göz teması kurarak onların derse bağlı kalmasını sağlayabilirsiniz.

8. Çok duyuya hitap eden talimatlar vermeye çalışın.

9. Pek çok DEHB’li öğrenci görsel anlamda daha iyi öğrenmeye yatkın olduğu için ders içi görsellerin kullanımı artırılabilir

10. Bu çocukların yerinde duramama özellikleri nedeniyle sıklıkla uyarılması istenmeyen davranışların pekiştirilmesine yol açar.

11. Ağır ödevler vermek çocuğu ezebilir ve çocukta yetersizlik duygusuna yol açabilir bu tür ödevleri parçalara ayırarak vermek önemlidir.

12. DEHB’li öğrencilerin bazen diğer öğrenciler kadar iş yapamayacaklarını unutmayarak beklentiler öğrencinin kapasitesine göre ayarlanmalıdır.

13. Mümkün olduğunca çocuğa yapmasını istediğiniz davranışı gösterin.

14. Bu çocuklara planlı ve kurallı olabilme alışkanlığını kazandıracak görevler verin.

15. Özgüven eksikliklerini gün boyu yaşadıkları için başarılı olduğu alanların araştırılıp bu başarılarının altı çizilmelidir.

16. Öğrencinin bağımsız çalışması değil öğretmen tarafından doğrudan yönlendirilmesi daha iyi olacaktır.