Bir konuşmada dinlemiştim. Hocamız, mülakatlarda "olumlu özelliklerin sayılması" istendiğinde; mükemmeliyetçiliğin bunların arasında sayıldığını söylemişti. Ne yazık ki kültürümüzden gelen bazı bilgiler sebebiyle bu şekilde yetiştirildiğimiz yadsınamaz. Çocuklar odalarını annelerinin istediği gibi toplamalı ders notları ise en iyilerin arasında olmalıydı. Görüldüğü üzere daha çocukluktan temellerini atabileceğimiz bu özelik doğuştan gelen bir özellik de değil. Şimdi birlikte, olumlu gibi görülen ve ne yazık ki birçok olumsuzluğu da barındıran bu özelliğe daha yakından bakalım.
Genellikle aşırı koruyucu veya mükemmeliyetçi anne baba tutumuyla öğrenilen ve hayata geçirilen bu özellikte;
Kişi daima kendini eleştirmektedir. Sürekli -meli -malı kullanır ve kendisine koymuş katı kuralları vardır bunların dışına çıkmak istemez. Bu sebeple hayatlarında olan kişiler bu durumdan sıkılabilir sürekli mükemmeliyetçi kişinin kurallarına ve isteklerine göre yaşamak zor gelebilmektedir.
Kişi bir karar aşamasındayken net kararı verebilmek çoğu şeyden daha zor olabilmektedir. Karar sonrası pişmanlık yaşamak istemeyen kişi bütün detayları düşünerek beynine yeteri antrenmanı yaptırdıktan sonra kendine en uygun olanı seçmeye çalışır.
Sürekli güçlü olma/sürekli doğruyu yapma çabası içinde olan mükemmeliyetçi kişi, toplum içinde kendi fikirlerini pek de belirtmez. Fikirlerinin kabul görmeyeceğini düşünen bu kişi tenkit edileceğinden korkmakta bununla ilgili olarak yetersizlik düşüncelerine kapılmak istememektedir. Bu sebeple toplum içinde genellikle fikir belirtmeyen belirtse de genel bir yargı belirten mükemmeliyetçi, kaçınma davranışını bir kez daha uygulamış olur.
Düzen konusunda da sürekli çevresindekilerle çatışma içinde olan mükemmeliyetçiler bulunduğu yerin düzeninin kendi istediği gibi olsun görüşündedirler. Bunun yanında eğer ki görüşlerine bir eleştiri gelecek olursa çok fazla da duyarlılık gösterirler.
Kendilerine sürekli hedef koyma çabasında olan yine bu kişilerin amaçları hep en ileridir ve bu yolda performanslarının da bitmez tükenmez olmasını isterler. Herhangi bir performans düşüklüğünde tahmin edilebileceği gibi kendilerini eleştirmekten de hiç çekinmezler.
Kendimin de bunu yaşadığını söyleyerek yazabileceğim son olumsuzluk ise; "işbirliği yapmaktan hoşlanmamaktır". Genellikle üniversite öğrencilerinde veya büyük şirketlerde çalışanlarda görebileceğimiz bu özellikte mükemmeliyetçilerin sorumluluk bilinci hep en üst seviyede olduğu için grubun diğer üyelerinin sorumlulukların kendisi kadar üstüne düşmeyeceklerini düşünmektedirler. Bu sebeple kimi zaman mükemmeliyetçiler grup sorumluluğunu tamamen üstlenmek zorunda kalabilirler.
Özetleyecek olursam; mükemmeliyetçiliğin sağlıksız kısmını oluşturan bu bölümde kişi olayların hep olumsuz taraflarını toplayıp olumlu tarafları es geçerek yoluna devam etmektedir. Kendine belirlediği standartlar sebebiyle kendine sürekli baskı yapmakta ve baskı yaptıkça da işini yapamamaktadır. İşi olmayınca kendini kötü hisseden mükemmeliyetçi ola ki işini tamamlasa bile tatmin olmamaktadır.
Her şeyin azının faydalı olması gibi mükemmeliyetçiliğin de bir sağlıklı tarafı var. Bu kısımda kişi kendine hedef belirlediğinde, bu hedefe ulaşmak için sarf ettiği çaba kişiye zevk vermektedir. Yaptığı işleri istekle yapmaktadır. Burada hedefimize ulaşamadığımız takdirde bu bize; değersizlik, başarısızlık hisleri yüklemez. Tabi ki üzülmek, hayal kırıklıkları da olabilecek duygulardır fakat önemli nokta sağlıksız mükemmeliyetçilikte olabileceği gibi bunların üstümüze yapışmaması gerektiği. Yani sağlıklı mükemmeliyetçilikte kendine saygı hep vardır.
Mükemmeliyetçiliği sağlıklı hale getirebilmek için ise;
Yapılabilecek en önemli şey başarısızlığı kabullenmek olmalıdır. Her şeyi çözebilme düşüncesi sadece bizi yıpratmaktan başka bir işe yaramamaktadır.
Bunun yanında başarının bizim için neyi ifade ettiğini sorgulamak, gerekirse bakış açımızı değiştirip yeniden ifade etmek de doğru bir adım olacaktır.
Bir diğer yapılabilecek; gerçek kendinin farkına varıp limitlerini ona göre belirlemek, kendini zorlamayı bırakıp sağlıksız mükemmeliyetçiliğin farkında olmak olabilir.
Son olarak hatalar karşısında kendimize karşı esnek olabilmek daha saygılı olabilmek eleştirmeden kalabilmek de önemli olup başarıların ardından kendini ödüllendirmek de güzel bir adım olacaktır.
Kendi kendimize yardım edemediğimiz durumlarda ise bir uzmandan psikoterapi ile yardım almak da yerinde bir çözüm olabilmektedir.
Mükemmeli değil kendi standartlarımızda olanı hedef olarak koyabilmek, kendimize saygı duyabilmek dileğiyle...
KAYNAKLAR:
Erol Z. (2019). Mükemmeliyetçi Kişilik. Timaş Yayınları. (5. Baskı).
