Bana söylediğine göre, kendi fikirleri ile savaşırken yıllarını harcamış, böylece de hayatının zeminini kaybetmişti.
Sigmund Freud / Takıntı Üzerine
Obsesyon ve Kompulsiyon (OKB) Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk, takıntılı düşüncelerin günlük hayatı, hatta yaşamsal aktiviteleri etkileyecek düzeye gelmesi sonucu ortaya çıkan ruhsal bir hastalıktır. Takıntılı düşünce ve dürtüler anlamına gelen obsesyon ile yineleyici zihinsel eylemler ve davranışlar anlamına gelen kompulsiyon davranışları bir araya gelerek hastalığı oluşturur. Obsesyon, yani kişinin zihninde uzaklaştıramadığı fikir, düşünce ve dürtüler, kişinin isteği dışında gelişir. Kişi bunları mantık dışı olarak değerlendirse de düşünmekten kendini alamadığı için yoğun sıkıntı yaşayarak huzursuzluğa ve dolayısıyla anksiyeteye sahip olur. Obsesyonların yarattığı huzursuzluğu ve sıkıntıyı ortadan kaldırmak amacıyla da yineleyici davranış ve zihinsel eylemler geliştirir. Son yıllarda toplum içinde görülme oranı artış gösteren obsesif kompulsif bozukluk hastalığı her 100 kişiden iki ya da üçünde rastlanabilir. Genel olarak ergenlik dönemini ve 20-30'lu yaşları kapsayan hastalık çocukluk dönemi de dahil her yaşta görülebilir. Kadınlarda daha sık olarak görülen obsesif bozukluk erkeklerde genellikle erken yaşlarda oluşur.
Bulaşma Obsesyonu ve Temizlik Kompulsiyonu
Kişinin bedeninin ve giysilerinin kir, mikrop, toz gibi etkenler; kimyasal maddeler, deterjanlar, zehirler ile idrar, gaita ve diğer beden salgıları ile bulaşacağına ilişkin takıntıları ve bu takıntıların yarattığı sıkıntıyı gidermek için yaptığı davranışlarıdır.
Örneğin: Birey ev ortamı dışında hiçbir tuvalete gidemiyor, ev ortamında tuvalete gittiğinde de kirlendiğini düşünüp kıyafetlerini değiştiriyor veya ellerini yıkayıp yıkamadığına dair tereddütte kalıyor.
Kuşku Obsesyonu ve Kontrol Kompulsiyonu
En sık görülen obsesyon ve kompulsiyonlardandır. Kişi gaz ocağı, kapı, kilit gibi nesnelerin açık kalmış olabileceğinden, ütü vs. elektrikli aletlerin fişlerinin prizde takılı kalmış olabileceğinden kuşku duyar (Kuşku obsesyonu) ve emin olmak için tekrar tekrar kontrol etme gereksinimi duyar (Kontrol kompulsiyonu). Bu kuşku ve kontroller yaşamın birçok alanında kendini gösterebilirler.
Örneğin: Birey her akşam uyuyacağı zaman kapısını kilitliyor ancak kilitlediğinden emin olmak için sürekli kapıyı kontrol ediyor. Hatta bu yüzden uykusundan 2-3 kere uyanıyor.
Başkalarına Zarar Verecek / Elinde Olmadan Saldırgan Davranışlarda Bulunacağı Şeklinde Obsesyonlar
Bazen hastalarda elinde olmadan başkalarına rahatsızlık ya da zarar vereceği, ağzından hoş karşılanmayacak nitelikte sözcükler kaçıracağı, yanındaki insanlara elinde olmadan zarar vereceği şeklinde obsesyonlar olabilir.
Örneğin: Birey ailesiyle aynı ortamdayken "acaba elimden bir kaza çıkar da yanlışlıkla eşime, çocuğuma zarar verir miyim" düşüncesiyle ailenin yanında kesici alet kullanmamaya özen gösteren kişi.
Simetri / Düzen Obsesyon ve Kompulsiyonları
Simetri gereksinimleri ve düzen takıntıları da sık görülen belirtilerdendir. Kişinin tüm hayatında düzen ve simetri hakimdir. Örneğin: Birey, masaların üstünde duran örtünün masanın tam ortasında durmasına özen göstermekte, yamuk duran saati, yarım örtülmüş perdeyi düzeltmeden rahat edememektedir.
Dokunma Kompulsiyonları
Bazı OKB'li hastalar bir işe kalkışmadan önce kendilerince önemsedikleri bir eşyaya dokunma gereksinimi duyar.
Örneğin: Ailesinin her üyesinin de içinde bulunduğu fotoğrafa dokunmadan dışarı çıkan birey eğer o fotoğrafa dokunmadan çıkarsa ailesinin de içinde bulunduğu olumsuz bir olay yaşayacağına inanıyordu. Bu inanç yüzünden tekrar tekrar fotoğrafa dokunuyordu.
Sayma Kompulsiyonları
Bazı OKB'li hastalar herhangi bir aktiviteyi belirli bir sayıda yapmazsa işinin rast gitmeyeceğine inanaraktan günlük işlerini sayıyla yapma ihtiyacı duyar.
Örneğin: Yemek piştikten sonra altını kapatmadan önce 10'dan geriye saymazsa yemeğinin kötü olacağına inanan kişi.
Biriktirme ve Saklama Kompulsiyonları
Birey "ileride lazım olur" düşüncesiyle gerekli olmayan bir şeyi birktirebilir / saklayabilir.
Örneğin: Uzun yıllardır düzenli gazete alan birey "içindeki bilgiler ileride çocuklarıma lazım olur" düşüncesiyle gazeteleri tarih sırasına göre düzenli bir şekilde saklaması.
OKB'nin Nedenleri Nelerdir?
Genetik Nedenler: Okb'li hastaların anne-babalarında veya 1. derece akrabalarında bu tarz tutumların görülmesi hastalığın genetik olabileceğini göstermektedir.
Beyin İşlevlerinde Bozulma ve Serotonin: Beyin üzerinde yapılan araştırmalarda beynin bazı bölgelerinde ve özellikle beyin içindeki sinirsel iletimde önemli rolü olan serotonin maddesinin işlevlerinde bozukluk saptanması bunların OKB'nin nedeni olarak araştırılmasına yol açmıştır.
Çocukluk Çağı Travmaları: Çocukluk çağı travmalarına maruz kalanlarda ileri dönem yaşantılarında önemli bir stres yaşantısı ardından OKB'nin çıkabilmesi, erken çocukluk dönemlerinin OKB gelişiminde önemli rol oynadığını göstermektedir.
Kişilik Özellikleri: Kişilik yapısı olarak titiz, ayrıntıcı, mükemmelliyetçi özelliklere sahip kişiler OKB'ye yatkın kişiler olarak değerlendirilmektedir.
OKB Nasıl Tedavi Edilir?
Bu rahatsızlığın tedavi edilmeden kendi kendine geçme olasılığı çok düşüktür. Takıntılı düşünce ve davranışlar hayat kalitesini olumsuz yönde etkiliyor ise vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır. Obsesif kompulsif bozukluğu ilaç tedavileri veya bilişsel davranışçı terapi tedavi yöntemi ile düzelebilmektedir. İki türlü tedavi yöntemi ile de başarılı sonuçlar alınmaktadır.
Damla Nur Durmuş